تسلیم مال غایب مفقود الاثر به ورثه به صورت موقت به جهت حفظ منافع غایب و منافع احتمالی وراث یا موصی له امکان پذیر است. که با صدور حکم موت فرضی و قطعیت حکم ، تسلیم مال به ورثه ، از موقت به دائمی تبدیل خواهد شد. درخواست تسلیم مال غایب به ورثه دعوا محسوب نمی شود، بلکه از امور حسبی است که بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی و به صرف درخواست به جریان می افتد.
شرایط طرح درخواست تسلیم مال غایب مفقود الاثر به ورثه به صورت موقت
- باید دو سال از آخرین خبر از غایب گذشته باشد وضعیت حیات یا ممات وی نیز مشخص نباشد تا ورثه بتوانند درخواست تصرف در اموال غایب را بدهند (ماده ۱۰۲۵ قانون مدنی و ماده ۱۳۶ قانون امور حسبی)
- غایب کسی را برای اداره اموال خود معین نکرده باشد. ( ماده ۱۰۲۵ قانون مدنی )
- درخواست وراث باید در دو روزنامه ( یکی جراید محلی و دیگری در روزنامه های کثیرالانتشار تهران ) در سه دفعه متوالی و هر کدام به فاصله یک ماه منتشر شود تا چنانچه اشخاصی که از غایب خبر دارند به اطلاع دادگاه برسانند. ( مادهٔ ۱۰۲۵ قانون مدنی )
- پس از یک سال از آخرین آگهی ( یعنی آگهی سوم ) دادگاه وقت رسیدگی تعیین و وراث را دعوت کرده و حکم مقتضی را صادر می کند. یعنی حداقل زمان برای تشکیل جلسه و صدور حکم سه سال و دو ماه است. ( مادۀ ۱۵۵ قانون امور حسبی و ماده ۱۰۲۵ قانون مدنی )
- دادگاه در صورت صلاحدید و احراز وصف امانتداری ورثه و با اخذ ضامن یا تضمینات دیگر حکم بر تسلیم و تحویل اموال غایب به صورت موقت به ورثه را صادر می کند.
مستندات قانونی مرتبط با موضوع درخواست تسلیم مال غایب مفقود الاثر به ورثه به صورت موقت
1.مواد ۱۰۱۱، ۱۰۲۵ و ۱۰۲۶ قانون مدنی
2.مواد ۱۳۶ الی ۱۵۲ قانون امور حسبی مصوب ۱۳۱۹
آیا اموال غایب مفقود الاثر محجور را می توان به ورثه تحویل موقت داد؟
غالب دکترین حقوقی و رویه قضایی به جهت حفظ حقوق محجور ، به این سؤال پاسخ منفی داده اند. گروه اقلیت با توجه به اطلاق ماده ۱۰۲۵ قانون مدنی و ماده ۱۳۶ قانون امور حسبی که مربوط به تصرف موقت ورثه است و منعی در این خصوص ایجاد نکرده است ، قائل به امکان تحویل اموال موقت اموال محجور غایب مفقودالاثر به ورثه هستند.
آیا چنانچه برخی از ورثه تضمین ندهند دادگاه میتواند بقیه اموال غایب مفقود الاثر را به ورثه دیگر تحویل موقت بدهد؟
چون هر یک از ورثه فقط نسبت به سهم الارث خود حق تصرف در مال غایب را دارد دادگاه نمی تواند اجازه تصرف به نسبت بیشتر از سهم الارث را به یکی از وراث بدهد. بنابراین برای آن قسمت از سهم مشاع که نسبت به آن تضمین داده نشده نصب امین خواهد شد. ( مستنبط از مواد ۱۴۳، ۱۵۵، ۱۵۱ و ۱۵۲ قانون امور حسبی )
آیا ورثه میتوانند اموال غایب مفقود الاثر را بین خود تقسیم کنند؟
در مرحلهٔ دادن اموال غایب به تصرف موقت ورثه منظور حفظ و نگهداری اموال است و هیچگونه عملی که موجب زیان صاحب مال باشد مجاز نیست. (مستنبط از مواد ۱۵۱، ۱۵۲ قانون امور حسبی )
و ورثه نسبت به تصرفات موقت نسبت به اموال امین محسوب می شوند و به همین جهت باید مطابق عرف و عادت عمل کرده و مصلحت غایب را رعایت کنند. و ماده ۱۴۴ قانون امور حسبی ورثه یا موصی له را در نگهداری از اموال غایب به منزله وکیل دانسته است. لذا در صورت تقسیم یا فروش آن من غیرحق ، ممکن است از باب جرم خیانت در امانت مورد تعقیب کیفری قرار گیرند.
آیا ورثه یا موصی له می توانند اموال غایب مفقود الاثر را بفروشند؟
-
الف. اموال منقول :
در خصوص اموال منقول در دو صورت امکان پذیر است.
1.اگر اموال منقول غایب مورد احتیاج نباشد، با اجازه دادستان فروخته می شود و با پول آن مال دیگری که موافق مصلحت غایب باشد باید خریداری شود. (ماده ۱۴۲ قانون امور حسبی )
2.در صورتی که پول نقد غایب تکافوی بدهی یا پرداخت نفقة اشخاص واجب النفقه را ندهد. (ماده ۱۴۷ قانون امور حسبی).
-
ب. اموال غیر منقول :
اگر اموال منقول تکافوی بدهی یا پرداخت نفقه اشخاص واجب النفقه را ندهد، مال غیر منقول فروخته خواهد شد. (ماده ۱۴۷ قانون امور حسبی )
مرجع صالح به رسیدگی به درخواست تسلیم مال غایب مفقود الاثر به ورثه به صورت موقت
به موجب ماده 126 قانون امور حسبی و بند 15 ماده 4 قانون حمایت خانواده ، دادگاه خانواده محلی که آخرین اقامتگاه غایب در آن محل بوده ، صلاحیت رسیدگی به موضوع را دارد.
