قرارداد کنسرسیوم

قرارداد کنسرسیوم یکی از انواع قراردادهای تجاری است که رکن اصلی آن شراکت است . قرارداد های کنسرسیوم به منظور همکاری میان دو یا چند شخص یا شرکت برای انجام یک پروژه مشترک یا دستیابی به اهداف خاصی تنظیم می‌شود. این نوع از قرارداد به عنوان یک ابزار حقوقی برای تجمیع منابع، تخصص‌ها و توانایی‌های مختلف شرکت‌ها به کار می‌رود .قرارداد کنسرسیوم شباهت های زیادی به قرارداد جوینت ونچر دارد  .  قرارداد های کنسرسیوم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند زیرا به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا منابع خود را به صورت موثرتری مدیریت کنند و از تخصص‌های متفاوت یکدیگر بهره ببرند. همچنین، این نوع قرارداد به کاهش ریسک‌های مالی و فنی مرتبط با پروژه‌های بزرگ کمک می‌کند و امکان دسترسی به بازارهای جدید را فراهم می‌آورد.

تعریف قرارداد کنسرسیوم

کلمه کنسرسیوم از نظر لغوی در ادبیات لاتین به معنای قرارداد مشارکت است . زمانی که دو یا چند موسسه، شرکت و یا حتی شخص حقیقی تصمیم می گیرند برای رسیدن به سود بیشتر و ادغام و تلفیق سرمایه و دانش خود مشارکت کنند می توانند قرارداد کنسرسیوم تنظیم کنند. بنابراین قرارداد کنسرسیوم یک توافقنامه حقوقی است که بین دو یا چند طرف به امضا می‌رسد تا در یک پروژه مشترک با هدف تقسیم منافع و همچنین تقسیم ریسک‌ها همکاری کنند. این قرارداد معمولاً شامل جزئیاتی نظیر حقوق و تعهدات طرفین، نحوه توزیع سود و زیان، مدیریت پروژه، مکانیزم‌های حل اختلاف و شرایط فسخ قرارداد است.

انواع قرارداد کنسرسیوم

قراردادهای کنسرسیوم می‌توانند بر اساس ماهیت و اهداف پروژه به انواع مختلفی تقسیم شوند. برخی از رایج‌ترین انواع کنسرسیوم عبارتند از:

کنسرسیوم پروژه‌ای: برای انجام یک پروژه خاص تشکیل می‌شود و پس از اتمام پروژه منحل می‌گردد.

کنسرسیوم دائمی: برای همکاری‌های طولانی‌مدت بین شرکت‌ها تشکیل می‌شود و معمولاً در زمینه‌هایی مانند تحقیق و توسعه فعالیت می‌کند.

کنسرسیوم تجاری: با هدف انجام فعالیت‌های تجاری مشترک و گسترش بازار تشکیل می‌شود.

نحوه تنظیم قرارداد کنسرسیوم

نحوه تنظیم قرارداد کنسرسیوم نیازمند دقت و توجه به جزئیات است تا حقوق و منافع طرفین به خوبی حفظ شوند.

در تنظیم قرارداد کنسرسیوم توجه به نکات ذیل ضروری است :

تعیین اهداف و دامنه پروژه: پیش از هر چیز، طرفین باید بر روی اهداف و دامنه پروژه به توافق برسند و این موارد را به صورت شفاف در قرارداد ذکر کنند.

تعیین ساختار حقوقی: تعیین نوع ساختار حقوقی کنسرسیوم، مانند شرکت مشترک، مشارکت مدنی یا هر ساختار دیگری بسیار مهم است.

تقسیم منابع و مسئولیت‌ها: طرفین باید نسبت به تقسیم منابع مالی، انسانی و تجهیزاتی و همچنین مسئولیت‌های مربوط به انجام کار توافق کنند.

توزیع سود و زیان: نحوه توزیع سود و زیان حاصل از پروژه باید به دقت مشخص و در قرارداد ذکر شود.

مدیریت پروژه: تعیین نحوه مدیریت پروژه و تصمیم‌گیری‌های مرتبط با آن از جمله وظایف مدیر پروژه و نحوه ارتباط با طرفین حیاتی است.

مکانیزم‌های حل اختلاف: تعیین مکانیزم‌های حل اختلاف در صورت بروز مشکلات و اختلافات بین طرفین ضروری است.

شرایط فسخ: شرایط و ضوابط فسخ قرارداد باید به صورت واضح تعیین شوند تا در صورت نیاز، هر طرف بتواند از قرارداد کناره‌گیری کند.

تفاوت و شباهت کنسرسیوم و جوینت ونچر

کنسرسیوم و جوینت ونچر در بسیاری از ابعاد مشابه هم بوده و تفاوت چندانی ندارد. اما بر خلاف شرکت کنسرسیوم، جوینت ونچرها می‌توانند با افراد حقیقی و حقوقی خارج از مرزهای ایران نیز شراکت کرده و هدفی را دنبال کنند. ضمن اینکه جوینت ونچر ها الزامی به تعیین یک هدف مشخص ندارند درحالی‌که کنسرسیوم‌ها باید حتماً یک هدف مشخص داشته باشند.

تفاوت کلیدی این دو شرکت بیشتر در اعتبار شرکت‌ها می‌باشد. شرکت‌های جوینت ونچر دارای اعتبار و یا مدت مشخص نمی‌باشند و مادامی‌که هدف یا اهداف مشترک وجود دارند و در نوع و نحوه شراکت اعتراضی از طرفین وجود نداشته باشد می‌توانند به شراکت خود تحت جوینت ونچر ادامه دهند . ولی شرکت‌های کنسرسیوم باید زمان انجام پروژه را تعیین نموده و برای آن تاریخی مشخص نمایند و با پایان تاریخ تعیین شده شراکت آنها به پایان خواهد رسید و در صورت تمایل به داشتن هدف جدید و شراکت جدید باید به اداره ثبت شرکت‌ها برای تمدید شراکت با موضوع جدید اقدام نمایند.

مقررات حاکم بر کنسرسیوم

در کشور ما قواعد خاصی برای کنسرسیوم وضع نگردیده است لذا ناگزیریم که اینگونه قراردادها را تابع ماده 10 قانون مدنی بدانیم زیرا مقررات راجع به شرکت در قانون مدنی که بر محور وجود مال مشاع استوار شده است تناسبی با کنسرسیوم ندارد. قواعد حاکم بر شرکت های تجاری نیز حقیقتاَ ظرفیت پذیرش کنسرسیوم را ندارند معذلک در کشور ما شرکت های تجاری بسیاری وجود دارند که در واقع کنسرسیوم دارای شخصیت حقوقی هستند. بدیهی است که انتخاب طرف مناسب برای یک رابطه حقوقی خالی از اشکال نبوده و قبل از هر چیز موجب عدم تعادل و بروز اختلاف میان شرکا می گردد.
جهت تشکیل کنسرسیوم می بایست توافقنامه یا تفاهم نامه همکاری مقدماتی و قرارداد تشکیل سرمایه گذاری مشترک تنظیم نمود. این شرکت را می توان در قالب سهامی خاص و یا با مسئولیت محدود به ثبت رساند. لازم به توضیح است که در اساسنامه شرکت می بایست زمان انجام پروژه مشخص گردد و شرکت کنسرسیوم موظف است در زمان تعیین شده پروژه را به اتمام برساند.