هیات داوری بورس به موجب قانون بازار اوراق بهادار و با عنایت به ماده ۳۶ این قانون که بیان می دارد:” به اختلافات اشخاص ذیربط در بازار سرمایه، ناشی از فعالیت حرفه ای آنها، در صورت عدم سازش در کانون ، توسط هیات داوری بازار اوراق بهادار رسیدگی می شود” تاسیس شده است . بنابراین اختلافات حقوقی ناشی از فعالیت حرفه ای در بازار بورس تنها در هیات داوری بورس رسیدگی می شود . البته طرفین دعوا الزاما می بایست فرایند رسیدگی در کانون (کمیته سازش ) را طی کرده باشند تا پرونده قابل طرح در هیات داوری بورس باشد.
در صورتی که رسیدگی در کمیته سازش منجر به صدور گواهی عدم سازش گردد ، قانونگذار هیات داوری بورس را با ترکیب مشخص و صلاحیت خاص، به عنوان یک مرجع اختصاصی غیر دادگستری جهت رسیدگی به اختلافات در نظر گرفته است. هیات داوری قانون بازار با توجه به حوزه عملکردش جزو مراجع حقوقی محسوب شده لذا صرفا دعاوی حقوقی در آن قابل طرح می باشند و جرایم بورسی خارج از صلاحیت آن است.
صلاحیت هیات داوری بورس
صلاحیت هیات داوری بورس به موجب ماده ۳۶ قانون بازار اوراق بهادار ، رسیدگی به اختلافات بین کارگزاران، بازارگردانان، کارگزار معامله گران، مشاوران سرمایه گذاری، ناشران، سرمایه گذاران و سایر اشخاص ذیربط ناشی از فعالیت حرفه ای آنان می باشد . در مورد عبارت (سایر اشخاص ذیربط) به طور مشخص مصادیق آن مشخص نشده است. استنباط فعلی سازمان بورس اوراق بهادار از این عبارت، کلیه اشخاصی است که حتی برای یک بار مبادرت به خرید و فروش سهام می نمایند ولو اینکه فعالیت تجاری آنان مداومت نداشته باشد. به موجب ماده 9 دستورالعمل آیین رسیدگی به اختلافات در هیات داوری بورس ، هیات داوری می تواند به کلیه دعاوی مالی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم ناشی از فعالیت حرفه ای باشد رسیدگی کند .
همچنین در ادامه ماده قید ناشی از فعالیت حرفه ای آنان آورده شده لذا اختلافاتی که در دیگر موارد و موضوعات غیر بورسی ممکن است بین اشخاص حرفه ای مذکور پیش آید، در صلاحیت هیات داوری نبوده بلکه مشمول مقررات عمومی آیین دادرسی مدنی و کیفری یا مراجع اختصاصی خواهد بود.
نحوه رسیدگی هیات داوری بورس
نحوه رسیدگی هیات داوری بورس مطابق مصوبه آیین رسیدگی به اختلافات در هیات داوری بازار اوراق بهادار و قانون آیین دادرس مدنی خواهد بود . آغاز فرایند داوری در هیات داوری بازار اوراق بهادار مستلزم تکمیل و تقدیم دادخواست است که علاوه بر شرایط مندرج در ماده 51 قانون آیین دادرسی مدنی باید حاوی شرایط و ضمائم زیر باشد :
- اصل گواهی عدم سازش از کانون مربوط
- ابطال تمبر مالیاتی
- تصویر آخرین روزنامه رسمی در خصوص مدیران و صاحبان امضاء
- ضمایم تصدیق شده دادخواست
دبیرخانه با تکمیل پرونده آن را در اختیار رییس هیأت قرار میدهد رییس هیأت و یا سایر اعضایی که پرونده جهت رسیدگی به آنها ارجاع شده است پرونده را بررسی نموده در صورتی که بدون نقص بدانند با صدور دستور تعیین وقت به دبیرخانه اعاده می نمایند، تا وقت رسیدگی ،ساعت ،روز ماه، سال تعیین و به طرفین ابلاغ گردد وقت جلسه به نحوی تعیین میشود که فاصله بین ابلاغ وقت به اصحاب دعوا و روز جلسه کمتر از پنج روز.نباشد در مواردی که نشانی طرفین دعوا یا یکی از آنها در خارج از کشور باشد فاصله بین ابلاغ وقت و روز جلسه کمتر از ۴۵ روز نخواهد بود.
آیین رسیدگی به اختلافات در هیات داوری بورس
آیین رسیدگی به اختلافات در هیات داوری بورس به موجب مصوبه آیین رسیدگی به اختلافات هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار که در سال 1398 تصویب و اجرایی شد صورت می پذیرد . بعد از این دستور العمل آیین و مستند رسیدگی هیات داوری بورس خواهد بود . البته مقررات آیین دادرسی مدنی نیز در بحث عمومات نیز مستند رسیدگی خواهد بود .
بهای خواسته در هیات داوری بورس
بهای خواسته در هیات داوری بورس از نظر هزینه رسیدگی همان مبلغی است که در دادخواست قید میگردد. در مواردی که به تشخیص هیأت یا دبیرخانه مبلغ خواسته به نحو بارزی غیر واقعی ،باشد رقم اعلامی باید متناسب با ارزش ،واقعی اصلاح و از دادخواست رفع نقص گردد میزان هزینه رسیدگی مطابق مصوبه شورا تعیین و بر همین اساس متناسب با شاخص تورم قابل تعدیل است . به موجب تبصره 1 ماده 24 آیین رسیدگی در بورس در صورتی که در جریان رسیدگی مشخص شود که هزینه پرداخت شده کمتر از میزان لازم بوده خواهان مکلف به پرداخت مبلغ ما به التفاوت میباشد. چنانچه پرداخت مبلغ ما به التفاوت توسط خواهان، میسر نباشد هیات در هنگام انشاء رأی نسبت به نحوه وصول ،آن تعیین تکلیف خواهد نمود.
اعسار از پرداخت هزینه رسیدگی در هیات داوری بورس
به موجب تبصره 2 مطابق قانون آیین دادرسی مدنی، نزد هیأت قابل طرح و رسیدگی است. دعوای اعسار باید به طرفیت سازمان و خوانده یا خواندگان مطرح گردد. رأی هیأت در این خصوص قطعی و غیر قابل اعتراض است.
مرور زمان طرح دعوا در هیات داوری بورس
طرح دعوا در هیات داوری بورس منوط به رعایت دو مرور زمان است:
- حداکثر در مدت یک سال از تاریخ کشف تخلف طرح دعوا شود؛
- پیش از انقضاء سه سال از عرضه عمومی دعوا طرح گردد.
اعتراض به آرای هیات داوری بورس
اعتراض به آرای هیات داوری بورس به جهت قطعی بدون آن ممکن نیست . در واقع رای هیات داوری بورس مانند رای داوری قطعی و لازم الاجراست . تنها موارد اعتراض به آرای هیات داوری بورس اعتراض از طریق اعاده دادرسی حقوقی ، واخواهی و اعتراض ثالث حقوقی است.
